تشريح پرنده (كبوتر)

دستگاه داخلی بدن

برای مطالعه اندامهای داخلی، ابتدا باید جانور را بیهوش کرد. برای این کار پرنده را در زیر سرپوشی قرار داده و یک پنبه آغشته به اتر یا کلروفرم در نزدیکی آن قرار دهید.قبل از تشریح پرها را قدری مرطوب کنید، تا ضمن کار به اطراف پراکنده نشوند. یک راه دیگر آن است که جانور را در آب داغ قرار داده و پرهایش را بکنید.

جانور را به پشت در تشتک تشریح قرار دهید و برای آنکه جای کمتری بگیرد، پرهای بزرگ بال و دم را قیچی کنید.  حال بالها و پاها را با سنجاق در کف تشتک ثابت کنید. پرهای ناحیه وسط سینه و شکم را کنار بزنید. بعد به کمک قیچی و پنس با دقت و رعایت احتیاط کامل شکافی سراسری از زیر شکم تا زیر گردن ایجاد کنید. از محل شکاف به طرفین پوست را به کمک انگشتان کنار بزنید، تا عضلات روی سینه و شکم ظاهر شوند.

عضلات روی سینه همان عضلات پروازند. این عضلات از یک طرف به استخوان برشه و از طرف دیگر به بالها متصلند. دو دسته از این عضلات را به راحتی می توانید ببینید: عضلات سطحی و عضلات عمقی. برای مشاهده عمقی تارهای عضلانی عمقی تارهای عضلانی سطحی را عرضا برش دهید تا به عضلات عمقی برسید. عضلات سطحی بالها را پایین می کشند و عضلات زیرین آنها را بالا می برند.

دستگاه گوارش:عضلات روی سینه را بردارید، ارتباط بالها را با جناغ سینه قطع کنید و آنگاه با احتیاط استخوان پهن جناغ را بشکافید و کنار بزنید تا اندامهای داخلی نمایان شوند.

دستگاه گوارش از دهان آغاز می شود. در دهان زبان قرار دارد. حد فاصل دو آرواره را ببرید تا دهانه مری پدیدار شود. در سقف دها سوراخهای عقبی بینی و کمی داخلتر سوراخ شیپور استشاش را مشاهده کنید. در کف دهان و در عقب زبان ، شکاف تنفسی(گلوت) وجود دارد. هرگاه پوست جلوی گردن را طولی بشکافید، در زیر آن نای و مری را مشاهده خواهید کرد. نای در جلو و مری در پشت قرار دارد. در قسمت پایینی مری، بخش برامده ای با دیواره نازک که معمولا پر از دانه است قرار دارد که چینه دان است. برای مشاهده معده و سنگدان باید جگر را کنار بزنید. سنگدان دیواره عضلانی محکمی دارد. آنرا برش دهید. در درون آن مقداری شن ریزه یا چیزهای سخت دیگر پیدا خواهید کرد.

دنبال معده، روده کوچک قرار دارد که چین خورده است و به وسیله روده بند (صفاق) نگهداری می شود چینهای روده را باز کنید و آنها را تا انتها دنبال کنید. ابتدا راست روده و سپس کلواک را پیدا خواهید کرد. قبل از راست روده دو زایده(سکوم) یا روده کور وجود دارند. می بینید که پرندگان فاقد روده بزرگ هستند .قسمت ابتدای روده کوچک دوازدهه است.

جگر دو قسمتی است و دو مجرای صفراوی از دو لوب آن خارج می شوند و به دوازدهه می ریزند. در کبوتر کیسه صفرا وجود ندارد. برای پیدا کردن مجاری صفرا، روده بند را در بخش دوازدهه بگسترانید. غده لوزالمعده در قوس دوازدهه واقع شده است. شیبره لوزالمعده به وسله سه مجرا به دوازدهه ریخته می شود. دو مجرا از بخش میانی و مجرای سوم از بخش پیشین غده سر چشمه می گیرند.

طحال یک گره لنفی زرگ به حساب می آید که در سمت راست معده و در پشت سنگدان است. رنگش قرمز و شکلش بیضی است.

دستگاه تنفس: سوراخهای بینی راه ورود هوا هستند. گلوت در کف دهان و نای در جلوی مری است. نای به دو نایژه تقسیم می شود و هر نایژه با یک شش ارتباط حاصل می کند. در محل انشعاب نایژه ها یک برآمدگی مشاهده خواهید کرد. این برآمدگی اندام تولید صدا است و سیرنکس نام دارد. هر گاه سیرنکس را شکاف دهید در داخل آن یک چین خوردگی مخاطی را مشاهده خواهید کرد که تحت اثر جریان هوا مرتعش شده و تولید صدا میکند.

ششها یک جفتند و با واسطه پرده پیوندی به دیواره قفسه سینه چسبیده اند و در پایین به پرده دیافراگم ناقصی منتهی می شوند.

کیسه های هوادار: یکی از ویژگیهای پرندگان داشتن 9 کیسه هوادار است. برای مشاهده کیسه های هوادار، قسمت تحتانی نای را از بافهای دیگر جدا سازید و از دور آن یک شریان بند مناسب عبور دهید. در جلو و پایین شریان بند شکاف مناسبی به اندازه نوک یک پیپت یا لوله باریک ایجاد کنیدو لوله را از آنجا وارد نای ساخته و شریان بند را محکم کنید. حال از طریق لوله بدمید تا ششها و کیسه های هوایی منبسط شوند. اکنون در پایین جناغ، یک شکاف طولی تا کلواک و یک شکاف عرضی در زیر جناغ به طوری که انامهای داخلی آسیب نبینند، ایجاد کنید. حال کیسه های هوایی را مشاهده کنید.

دستگاه گردش خون: قلب در درون آبشامه قلب یا پریکارد قرار دارد پریکارد را با نوک قیچی پاره کنید تا قلب نمایان شود. قسمت پایین قلب منطقه بطنها و قسمت بالای آن منطقه دهلیزهاست. سرخرگ آئورت و ششی را در بالای قلب مشاهده می کنید سرخرگ آئورت کمی بالاتر از قلب به سمت راست خم میشود. سرخرگ ششی دو شعبه دارد و هر شعبه به یک شش می رود . بزرگ سیاهرگهای زبرین و زیرین را پیدا کنید و ببینید به کدام بخش قلب منتهی می شوند. همین کار را برای سیاهرگهای ششی انجام دهید.

ارتباط قلب را با رگهای خونی آن جدا ساخته و آنرا بیرون بیاورید. در محل بطنها برش عرضی در آن ایجاد کنید. بطن راست و بطن چپ را تعیین کنید(دیواره بطن چپ ضخیمتر است). در بطنهای چپ و راست مدخل سرخرگهای آئورتی و ششی را مشخص کنید.

دستگاه ادراری : دستگاه ادراری در دو جنس مشابه است و پس از برداشتن امعاء و احشاء دیده می شود. هر کلیه سه لب دارد و در پایین ششها در یک فرورفتگی در منطقه لگن جای می گیرند. روی هر کلیه را پرده ای می پوشاند. غده فوق کلیه در بالا و سطح شکمی هر کلیه قرار دارد.

دستگاه تولید مثل : بعد از برداشتن روده ها وکلیه ها غدد جنسی را مشاهده خواهید کرد.

دستگاه جنسی نر شامل یک جفت بیضه شیری رنگ است. اندازه آنها در فصل تولید مثل حدود 2-2.5 سانتیمتر است. هر بیضه به انتهای داخلی یک کلیه متصل است. از بیضه مجرای اسپرم بر(اسپر میدوکت) خارج می شود اگر یکی از آنها را دنبال کنید خواهید دید که به سمت عقب و در امتداد میزنای پایین می آید و به کلواک می پیوندد. قبل از اتصال به کلواک اسپرمیدوکت کمی بر آمده میشود و کیسه منی کوکی پدید می آورد.

دستگاه تناسلی ماده شامل تخمدان سمت چپ است که به وسیله دنباله ای از کلیه چپ آویزان میشود. تخمدان راست رشدی ندارد،اما اگر تخمدان چپ برداشته شود، تخمدان راست رشد خواهد کرد. تخمدان خود شامل اوولهلی زرد رنگ ریزو درشتی است که به راحتی قابل تشخیص اند.

لوله تخم بر یا اویدیکوت چپ در پایین به کلواک متصل می شود و دهانه فوقانی آن که قیفی شکل است در حفره عمومی باز مشود. اویدیکوت قبل از اتصال به کلواک، کمی وسیع میشود و رحم را پدید می آورد.

کلواک:کلواک محفضهای است که راست روده،لوله های تنسالی وادراری به آن متصل می شوند و ظاهری فرو رفته دارد. راست روده در سطح شکمیو لوله های تناسلی و ادراری  از پشت به کلواک متصل میشوند.

دستگاه عصبی:دستگاه عصبی شامل مغز،نخاع و اعصاب است. پوست سر را بردارید. بعد به کمک قیچی،اسلالپل و پنس استخوانهای جمجمه را بدون آنکه به مغز آسیب برسد، جدا سازید. در سطح پشتی مغز، لوب های بویایی(در جلو)، نیمکره های مخ، اپی فیز(بین مخ و مخچه)،مخچه،برجستگیهای دو قلو(در طرفین مخچه)و بصل النخاع قابل تشخیص است در سطح شکمی مغز(هرگاه آن را به طور کامل جدا کنید) اعصاب مغزی را می توانید پیدا کنید.

منبع:وبلاگ دانشجویان مرکز تربیت معلم خواجه نصیر